یکی از جالب ترین مسائلی که در اسلام است همین سه روز روزه گرفتن در ماه برابری کردنش با یک ماه است، مساله ای که قدری عجیب به نظر میرسد و در این یادداشت کوتاه به دو فلسفه اصلی این مطلب خواهم پرداخت.
متن روایت
حماد بن عثمان از امام صادق (علیه السّلام) روایت کرده که فرمود:
رسول خدا (صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم) آن قدر روزه [مستحبی] گرفت تا اینکه [مردم] گفتند: حضرت افطار نمى کند،
سپس آن قدر افطار کرد [و روزه مستحبی نگرفت] تا اینکه گفتند: روزه [مستحبی] نمى گیرد!
پس از آن مانند داود (علیه السّلام) یک روز روزه مى گرفت و روز دیگر افطار مى نمود، و در مراحل پایانى عمر، در هر ماه، سه روز را روزه مى گرفت و مى فرمود: این گونه روزه گرفتن [یعنی سه روز روزه گرفتن در ماه، از جهت معنوی و ثواب] برابر با روزه تمام ماه است، و کینه درون و وسوسه را از بین مى برد.
حماد از حضرت پرسید: آن روزها کدامند ؟ فرمود: اولین پنجشنبه دهه اول، و اولین چهارشنبه دهه دوم، و آخرین پنجشنبه دهه سوم هر ماه. حماد پرسید: چرا این روزها برای روزه تعیین شدند؟ فرمود: در امت هاى پیش از ما هر گاه عذاب بر آنان نازل مى شد، در یکى از این روزها نازل می شد، پس رسول خدا (صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم) این روزهای ترسناک را براى روزه گرفتن انتخاب نمود! (1)
دو مساله است که در متن رویات مطرح شده است و سه مساله هم است که از روایات دیگر و تجربه برداشت میشود که به طور خلاصه به بیان آن میپردازیم:
1. کینه درون و وسوسه را از بین می برد:
وقتی شما یک روز روزه میگیری و بعضی روزها نمیگیری و دومرتبه بخواهی روزه بگیری، مکرر از درون وسوسه خواهی شد که امروز را هم نگیر، و این روزه گرفتن نفس را ضعیف میکند و انسان را در تصمیم گیری ها قوی میکند.
2. یادآوری گناهان و عذابی که اسحقاقش است
میدانیم که طبق احادیث بعد از پیامبر عذاب به صورتی که در زمان پیامبران گذشته بود برداشته شد، روزه گرفتن در روزهایی که عذاب بر گناهکاران نازل میشد یادآوری این نکته است که بدانیم برخی گناهانی که ساده می انگاریمشان چه عذاب هایی ممکن بود در پی داشته باشد.
3. تعادل در دین
ابتدای آن روایت هم گفته شد که پیامبر هر روز روزه میگرفت و مردم گمان میکردند که اصلا پیامبر غذا نمیخورد، برای رعایت حد وسط و تعادل پیامبر این مساله را رساند به ماهی سه روز تا در همه مسائل مسلمانان بتوانند حد وسط را رعایت کنند. تعادل در دین مساله ایست که رعایت نکردنش منجر به رشد تکفیری ها هم خواهد شد.
4. از لحاظ روانی سه روز برابر با یک ماه است
این همان مساله ایست که در یادداشت قبل هم مطرح کردیم، وقتی شما چند روز روزه نمیگیری و میخواهی یک روز روزه بگیری، شناخت مرد از نامرد است، معلوم میشود با عشق روزه میگیری یا طبق عادت، چون نفس برایش خیلی سنگین است که در پس چند روز روزه نگرفتن یک روز روزه بگیرد و این مساله چون هر ده روز اتفاق می افتد اهمیتش دقیقا مانند این است که آن ده روز را هم روزه بودی، برای همین از لحاظ روانی و تجربی این سه روز برابر با آن یک ماه است.
5. قرار عاشقی و تعبد
این سه روز مانند قرار عاشقی است، قرار خدا این است که این سه روز را روزه بداریم، مانند سر قرار رسیدن است و آن قدر مهم است که مانند یک ماه روزه داری است.
پی نوشت
1- فقها هم بر اساس همین روایات گفته اند که سه روز روزه در هر ماه مستحب است: روزه اولین پنجشنبه هر ماه و آخرین پنجشنبه هر ماه و اولین چهارشنبه دهه دوم هر ماه. (وسیلة النجاة، آیة الله بهجت، ج 1 ، ص 327)
